ประชากรวัยแรงงานของจีน
รองศาสตราจารย์
พรชัย ตระกูลวรานนท์
สาขามานุษยวิทยา
คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
ประเด็นเรื่องประชากร
ไม่เพียงแต่เป็นความสนใจเฉพาะในฐานะสาขาวิชาหนึ่งของสังคมศาสตร์เท่านั้น
โครงสร้างประชากรและความเปลี่ยนแปลงต่างๆที่เกิดขึ้น
ยังเป็นปัจจัยที่ได้รับความสนใจเฝ้าจับตาดูโดยนักวิชาการข้ามสาขาอื่นๆอีกมาก
ไม่ว่าจะในสังคมศาสตร์ด้วยกันเช่น เศรษฐศาสตร์ รัฐศาสตร์ สังคมวิทยา
หรือข้ามกลุ่มอย่างเช่นในสาขาสาธารณสุขและการแพทย์
ยิ่งเป็นเรื่องประชากรของจันแล้ว ยิ่งเป็นที่สนใจในหมู่นักวิชาการสาขาต่างๆอย่างมาก
ในคอลัมน์คลื่นบูรพานี้
ผมจำได้ว่าเคยนำประเด็นเกี่ยวกับประชากรของจีนมานำเสนอท่านผู้อ่านที่รัก
อย่างน้อยก็2ครั้ง ในรอบ3ปีที่ผ่านมา
เมื่อต้นสัปดาห์ก่อนหน้านี้
สำนักงานสถิติแห่งชาติของจีนได้จัดแถลงตัวเลขผลสำรวจออกมาชุดหนึ่ง
ผมไปอ่านพบเข้าก็เลยเกิดร้อนวิชา ไปค้นคว้าหาอ่านข้อมูลเพิ่มในแหล่งอื่นๆประกอบ
ขออนุญาตนำมา”ปล่อยของ”ในคอลัมน์นี้ก็แล้วกัน ส่วนหนึ่งของรายงานที่ว่า
ให้ข้อมูลล่าสุดและการพยากรณ์ตัวเลขสัดส่วนประชากรที่อยู่ในวัยแรงงานของจีน
แสดงให้เห็นว่าในปี2012ที่ผ่านมา สัดส่วนประชากรวัยแรงงานของจีน(อายุระหว่าง15-59ปี)เมื่อเทียบกับประชากรทั้งหมด
มีสัดส่วนหดตัวลดลง จากที่เดิมประชากรวัยแรงงานของจีน
ทั้งที่ทำงานอยู่ตามภูมิลำเนาเดิม และที่อพยพเคลื่อนย้ายไปมาหางานทำอยู่ทั่วประเทศ
มีมากเพิ่มเติมทุกปี ตัวเลขของปีที่ผ่านมากลับลดลงกว่าเดิม3.45ล้านคน ในทางสถิติ
จึงอาจพิจารณาได้ว่า เป็นสัญญาณบอกเหตุ ว่าอัตราการขยายตัวเติบโตของวัยแรงงานในจีน
ได้มาถึงจุดสูงสุดแล้วเมื่อปี2011 และนับจากปี2012เป็นต้นไป
ไม่ว่าสภาพทางเศรษฐกิจของจีนจะเป็นอย่างไร
ดูเหมือนจีนกำลังขยับเคลื่อนตัวเข้าสู่ปัญหาทางประชากรรูปแบบใหม่
ที่จีนยังไม่เคยเจอมาก่อนตั้งแต่เริ่มต้นสถาปนาจีนใหม่เมื่อ1949
อย่างไรก็ดี ความน่าสนใจของเรื่องนี้
อาจไม่ได้อยู่ที่ตัวเลขว่าประชากรวัยแรงงานของจีนเพิ่มขึ้นหรือลดลงเท่าใด แต่ความน่าสนใจกลับอยู่ที่ว่า
ทันที่หลังจากตัวเลขชุดนี้ถูกเผยแพร่ออกมา ก็ปรากฏมีนักวิชาการทั้งที่เป็นชาวจีนเองและที่เป็นผู้สนใจเรื่องจีนจากภายนอก
พากันข้องใจถกเถียงกันเกี่ยวกับเรื่องนี้
อย่างน้อยที่สุดใน3ประการด้วยกัน ประการที่หนึ่ง
วิธีการคิดตัวเลขของจีนทั้งประตูขาเข้าสู่วัยการทำงานที่อายุ15ปี และประตูขาออกจากวัยแรงงานที่อายุ59ปี
จัดว่าเป็นเรื่องใหม่ เพราะการนับจำนวนสัดส่วนวัยแรงงานงานโดยสำนักงานสถิติแห่งชาติของจีนที่ผ่านมาในอดีต
ใช้ตัวเลขช่วงอายุ15-64ปี(ตามแบบที่นานาชาติในประเทศกำลังพัฒนาใช้กัน) แม้ของเดิมอาจไม่ได้สะท้อนภาพความเป็นจริงของสภาวะแรงงานที่เป็นอยู่
โดยเฉพาะอายุประชากรขาออกจากวัยแรงงาน แต่การนับช่วงอายุแบบใหม่
ก็ใช่ว่าจะสะท้อนภาพได้ดีกว่า เพราะนับตั้งแต่การประกาศใช้การศึกษาภาคบังคับเกือบ20ปีที่ผ่านมา
ประชากรจีนที่เข้าสู่วัยแรงงานจริงไม่น่าจะอยู่ที่15ปี อีกทั้งการเหมารวมว่าประชากรวัย5-14ปีในช่วงปี2005
จะทยอยเข้าสู่วัยแรงงานในปี2006-2014ตามลำดับอย่างที่ตัวเลขของสำนักงานสถิติพยายามจะบอก
ก็ไม่แน่ว่าจะจริงเสมอไป
เพราะยังไม่ได้หักด้วยตัวเลขการเสียชีวิตหลังวัย5ปีของประชากรจีนทั่วประเทศในแต่ละปี
ประการที่สอง
กระแสวิเคราะห์ที่นักวิชาการจำนวนหนึ่งของจีนออกมาเรียกร้องให้ทบทวนนโยบายเรื่องลูกคนเดียว
อันสืบเนื่องจากรายงานตัวเลขสถิติประชากรวัยแรงงานดังกล่าวข้างต้น
เป็นประเด็นโดยตรงกับภาพรวมประชากรวัยแรงงานของจีนมากน้อยแค่ไหน
ประเด็นนี้ผมเข้าใจว่ามีการเถียงกันมากพอสมควร หากดูตัวเลขแบบเจาะลึก
จะพบว่าประชากรจีนกลุ่มที่ถือกำเนิดนับตั้งแต่การประกาศใช้ในปี1978 มาถึงตอนนี้นับรวมแล้วเป็นประชากรจีนเกือบ1ใน3ของทั้งหมด
อย่างไรก็ดี หากจะผูกเรื่องนโยบายลูกคนเดียวเขากับวิกฤตการณ์แรงงานจีน
อาจเหมาะสมกว่าหากจะแยกพิจารณาจากกลุ่มอายุช่วงตั้งแต่34ปีลงมา
ประการที่สาม ตัวเลขสัดส่วนประชากรวัยแรงงานของจีนที่ประกาศเผยแพร่ล่าสุดนี้
จะสามารถนำไปใช้วิเคราะห์เรื่องภาระทางเศรษฐกิจและสังคม
ที่ประชากรวัยแรงงานของจีนต้องแบกรับในอนาคต มากน้อยอย่างไร ได้หรือไม่ และเมื่อใด
ประเด็นนี้ก็คงกลายเป็นข้อถกเถียงใหญ่อีกเรื่องหนึ่ง
ประชากรกลุ่มไหนจะกลายเป็นภาระในอนาคต
ประชากรกลุ่มไหนจะเป็นรุ่นที่ต้องเริ่มเข้ามารับภาระ
รัฐบาลจีนควรจะเริ่มดำเนินการรองรับปัญหาเหล่านี้อย่างไรฯลฯ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น