บ้านคือวิมานของเรา

โดย รศ. พรชัย ตระกูลวรานนท์

สาขามานุษยวิทยา

คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

           หนึ่งในวลีดังหรือประโยคฮิตแห่งปี 2552 ที่ได้รับการพูดถึงมากที่สุดในหนังสือพิมพ์ เหริ่น-หมิน และ ไชน่าเดลีได้เกาะติดทำเป็นสกรู๊ปพิเศษมาอย่างต่อเนื่องคือ “เฉือนเนื้อและร่างกาย ชดใช้หนี้น้ำใจ” ฟังแบบนี้แล้ว หลายท่านก็คงรู้สึกว่าไม่เห็นจะเกี่ยวอะไรกับที่จั่วหัวต้นคอลัมน์  กรุณาอดใจสักนิด ผมจะขยายความให้ฟัง  วลีดังอันดับที่หกที่ว่านี้  มาจากบทพูดของนางเอกในละครทีวีจีนที่ถูกถอดออกจากผังรายการ เพราะมีเนื้อหาล่อแหลม ตกเป็นข่าวโด่งดังมากเรื่อง “อัว[ กัว]-จวี”( 蜗居) สำนวนจีน ประมาณว่าซุกอยู่ในกระดองหรือแปลตรงๆว่าอยู่ในเปลือกหอยทาก) เรื่องโดยย่อกล่าวถึงคู่สามีภรรยาและลูกน้อยวัย2ขวบ ที่ดิ้นรนต่อสู้ชีวิต เพียงเพื่อให้มีบ้านสักหลัง แต่ก็ต้องฟันฝ่าอุปสรรคสารพัดเพื่อความฝัน ทั้งที่จบจากมหาวิทยาลัยมีชื่อเสียง แต่ดูเหมือนความฝันที่จะมีบ้านสักหลังในเซี่ยงไฮ้ห่างไกลยิ่งขึ้นทุกที่ แม้กู้หนี้ยืมเงินญาติแล้วก็ยังไม่เพียงพอ น้องสาวซึ่งเป็นตัวเอกในเรื่องลงเอยด้วยการยอมตัวเป็นภรรยาน้อยของข้าราชการที่ทรงอิทธิพลเพื่อหาเงินและเส้นสายช่วยเหลือพี่ของตนทั้งๆที่มีคนรักอยู่แล้ว แม้ท้ายที่สุดความฝันที่จะมีบ้านสำเร็จเป็นจริง แต่ก็แลกด้วยความเจ็บปวดและความขัดแย้งคับแค้นใจมากมาย แม้ละครจะถูกถอดออกจากผังกลางครัน แต่ก็ประทับใจและสะท้อนอารมย์ความรู้สึกของมนุษย์เงินเดือนเกือบทั้งหมดที่ดิ้นรนทำงานหาอนาคตและความเจริญอยู่ตามหัวเมืองใหญ่ทั่วประเทศจีน

                 ปัญหาเรื่องที่อยู่อาศัย นับเป็นเรื่องใหญ่และเป็นเรื่องสำคัญมากที่สุดอย่างหนึ่งของหนุ่มสาวจีนก็ว่าได้ จากผลการสำรวจออนไลน์ของหนังสือพิมพ์ ยุวชนจีน ในช่วงเดือนพฤศจิกายน 2552  กว่าร้อยละ 80 ของผู้ตอบแบบสอบถามออนไลน์ 360,000 คน เชื่อว่าบ้านคือปัจจัยสำคัญที่สุดของความสุขในชีวิต  แม้จะมีสำนวนเชิงถากถางที่ว่า การเป็นทาสทำงานหนักเพื่อผ่อนบ้านเป็นสิ่งน่าสมเพชของชีวิต  แต่หนุ่มจีนสาวจีนหลายสิบล้านชีวิตก็ยินดีอย่างยิ่งและพร้อมที่จะตกเป็นทาส  เพราะที่น่าสมเพชยิ่งกว่า คือแม้จะทำงานหนักเก็บออมมาครึ่งชีวิต แต่คนจำนวนมากมายในเมืองใหญ่ก็ยังไม่สามารถได้รับเกียรติอนุมัติสินเชื่อจากสถาบันการเงินเพื่อให้ได้ฐานะเป็นทาสผ่อนบ้าน  ค่านิยมที่มีรากฐานจากสังคมชนบทจีนเกี่ยวกับบ้านและที่ดิน  ไปด้วยกันไม่ได้กับความเป็นจริงของราคาบ้านราคาห้องชุดในเมืองใหญ่  หนุ่มจีนสาวจีนที่ได้รับการศึกษา มีความคาดหวังต่ออนาคตการงานและสถานภาพทางสังคม  จึงกลับต้องตกอยู่ในกับดักที่ตัวเองดิ้นรนเข้าไปติด  ทำงานในคอกหนึ่งตะรางเมตรในอาคารบริษัท กินข้าวกล่องราคาถูกวันละสามมื้อ เบียดเสียดยัดทะนานบนรถโดยสารสาธารณะเช้า-เย็น เพื่อว่าเมื่อถึงปลายเดือนจะได้มีเงินเหลือเพียงพอผ่อนห้องชุด

                 ไม่เพียงแต่ตลาดอสังหาริมทรัพย์ในมหานครอย่างเซี่ยงไฮ้ อันเป็นฉากของละครข้างต้น  ตลาดที่อยู่อาศัยในหัวเมืองหลักๆของจีนทุกภูมิภาคต่างกำลังเดินหน้าแข่งขันเต็มตัว  จากข้อมูลพื้นฐานของสำนักงานสถิติแห่งชาติจีน  ราคาสินทรัพย์ที่อยู่อาศัยใน 70 หัวเมืองใหญ่ ปรับตัวเพิ่มขึ้นในอัตราตั้งแต่ ร้อยละ1.5 ถึง 4.4 ในแต่ละปี  ที่อยู่อาศัยห้องชุดระดับกลาง เป็นกลุ่มที่มีการปรับตัวของราคามากที่สุด ยกเว้นในปี 2008 ซึ่งเกิดจากแรงช็อกวิกฤติซับไพร์มในสหรัฐฯ ที่ว่ามานี้เป็นค่าร้อยละโดยเฉลี่ย แต่ภาพในเมืองสำคัญทางเศรษฐกิจอย่าง กวางเจา เซี่ยงไฮ้ ปักกิ่ง ราคาที่อยู่อาศัยปรับเพิ่มมากกว่าร้อยละ 12 มาโดยต่อเนื่องหลายปี  เฉพาะอย่างยิ่งกระแสข่าวที่รัฐบาลจีนจะเพิ่มมาตรการเข้มงวดกับการปล่อยสินเชื่อที่อยู่อาศัยของสถาบันการเงินต่างๆ ข่าวลือเรื่องมาตรการชะลอความร้อนแรงทางเศรษฐกิจในต้นปีนี้ ตลอดจนการปรับเพิ่มดอกเบี้ยเงินกู้สำหรับที่อยู่อาศัยที่ยังไม่ทราบกันว่าจะบังคับใช้เมื่อใด  ทำให้พอจะประเมินได้ว่าในไตรมาศแรกของปีนี้ ราคาที่อยู่อาศัยจะปรับตัวสูงเป็นพิเศษตามอุปสงค์ เพราะผู้คนคงเร่งตัดสินใจพากันไปเป็น “ทาสผ่อนบ้าน” ในขณะที่ยังมีโอกาส ก่อนที่มาตรการต่างๆที่ร่ำลือกันจะเริ่มบังคับใช้ ซึ่งหมายความว่าแม้ราคาบ้านจะปรับตัวลง แต่เกณฑ์คุณสมบัติการขอกู้และอัตราดอกเบี้ย คงทำให้ผู้คนฝันค้างเรื่องบ้านไปอีกนาน ทีนี้อย่าว่าแต่ “เฉือนเนื้อและร่างกาย”เลย ต่อให้ขายชีวิตก็ไม่แน่ว่าจะพอผ่อนบ้านหรือเปล่า